Geç Konuşan Çocuk Kimdir?
18-36 ay arasında olup, anlamada problemi olmayan fakat konuşmayan ya da yaşından beklenilenden az konuşan çocuklar geç konuşan çocuklardır. Bu çocuklar oyun becerilerinde, motor becerilerde, düşünme gibi diğer alanlarda akranları ile ayni gelişimi gösterirler. Çocukların hangi ayda ne kadar kelime çıkarması gerektiğini aşağıdaki tabloya bakarak anlayabilirsiniz:
Çocuğun yaşı;
12 ay, 2-6 kelime
15 ay, 10 kelime
18 ay, 50 kelime
24 ay, 200-300 kelime
30 ay, 450 kelime
36 ay, 1.000 kelime
42 ay, 1.200 kelime
48 ay, 1,600 kelime
Bunlar ortalama rakamlardır, bu rakamlar arasındaki küçük farklılıklar önemli değildir. Ayrıca prematüre doğan bebekler ilk iki yıl boyunca fiziksel ve bilişsel gelişimleri bakımından düzeltilmiş yani kronolojik olmayan yaş hesabına göre değerlendirilirler. Yine de olası konuşma problemlerinin erken tespiti çok önemlidir. Bu tabloda özellikle 18-36 ay arasına dikkat edilmelidir. Çünkü tablodan da anlaşılacağı üzere bu aylar arasında kelime çıkarımında ciddi bir artış gözlenir. Eğer bu aylar arasında çocuğunuzun çıkardığı kelimeler artmıyorsa veya söylediği kelimeleri bir daha söylemiyorsa bu yine bir problem olabileceğini gösterir.
Geç Konuşan Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?
Geç konuşan çocukların aileleri doğal olarak önce endişelenir ve korkar. Bu konuda birçok araştırma yapar ve fikir alır. Bunları yaparken bazı çocukların kendiliğinden bu problemin üstesinden geldiğini okur. Bazı çocuklar terapi ya da yardım almadan kendiliğinden bu durumu aşar fakat hangi çocuğun bu durumu kendiliğinden aşıp aşamayacağını bilinmediği için erken yaşta terapiye başlanması önerilir. Böyle bir durumda öncelikle ne yapılmalıdır?
En kısa sürede bir konuşma terapistine değerlendirme yapması için başvurmanızı öneririz. Bu görüşme sonucunda, terapist bunun bir problem olup olmadığını, terapiye başlamanın gerekli olup olmadığını size söyler.
Ebeveynler çocuklarının konuşmasında bir problem olduğu zaman bunu konuşmayı öğreterek aşacaklarını düşünürler. Oysa ki kelimeler ortaya çıkmadan önce oyun oynamak, sıra alarak karşılıklı oynamak, sözel olmayan iletişim becerilerini geliştirmek çok önemlidir.
Bunları nasıl geliştirebilirsiniz?
▪️ Çocuğunuzla sizinle konuştuğu kadar konuşun. Daha sonra yeni bir basamak gösterin. Amaç, basitten başlayarak zor olana gitmektir. Zordan başlanırsa çocuk yapamadığı için susacaktır.
▪️ Çıkardığı seslere ve hareketlerine tepki verin.
▪️ Eğlenceli olun.
▪️ Konuşmanın işe yaradığını ve konuştuğu zaman daha çabuk anlaşıldığını gösterin.
▪️ Kelime çıkarması için zorlamayın çünkü önce sesler gelir.
▪️ Kelime kullandığı zaman daha çok bir ya da iki kelime kullanarak karşılık verin.
▪️ Soruları en aza indirgeyin, kendini zor ifade eden çocuğa soru sorarak onu zor durumda sokmayın. Sohbet yoluyla da konuşmasının gelişmesine yardımcı olabilirsiniz.
Çocukların yapması gerekenler;
🔸Oyun oynamak, oyun kurmak,
🔸Oyuncaklarla aracına uygun oynamak,
🔸İletişim süresini uzatmak,
🔸Eğlenmek,
🔸Yeni olaylara ilgi göstermektir.
Ebeveynlerin yapması gerekenler;
🔹Çocuğu ile sık sık oyun oynamak,
🔹Çocuğun iletişim ve hareket yollarına uymak,
🔹Beklemek,
🔹Zaman tanımak,
🔹Bir sonraki adımı göstermek,
🔹Sıra almak ve iletişi süresini uzatmak,
🔹Sesler ve mimikler gibi küçük görünen adımlara uyum sağlamak ve ilgi göstermek,
🔹Eğlenceli olmak,
🔹Çocuğunuza, kendinize ve daha fazlasını yapabileceğinize inanmaktır.
Evde Çocuğunuza Nasıl Destek Olabilirsiniz?
- Teknolojik aletlerin kullanımını sınırlandırın
Amerikan Pediatri Akademisi, 2 yaş altındaki çocukların teknolojik aletleri kullanmamasının faydalı olduğunu belirtmektedir. 2 yaş sonrasında ise iki saati geçmeyecek şekilde kullanılmasını önermektedir. Yapılan araştırmalara göre teknolojik aletlerle fazla zaman geçiren çocuklarda daha sık konuşma ve dil problemleri görülmektedir. Çünkü çocuklar gelişimleri için gerekli olan aktivitelerden uzak kaldıkları için gelişim alanlarında problemler artmaktadır. Örneğin; sembolik oyun oynamada, iletişim, sosyalleşme, davranış, bekleme vb. gibi alanlarda tecrübesi olmayan ya da az olan çocuklar gelişim alanlarındaki eksikliklerinden dolayı problemler yaşamaktadırlar.
- Çocuğunuza kitap okuyun
Bu en basit ve en etkili yöntemlerdendir. Günde on dakika ayırmanız, okuduğunuz hikayedeki kelimelerin resimlerini işaret ederek göstermeniz faydalı olacaktır. Kitap hakkında az soru-cevap içeren sohbetler etmeniz keyifli olacaktır. Çocuğunuzun ilgi alanlarına göre kitap seçmeniz ilgisini arttıracaktır. Okuma yazma çağında bir çocuğunuz varsa bir paragrafı onun okuması arkasından geleni sizin okumanız hem okumasını geliştirecektir hem de konuşmasına faydalı olacaktır.
- Beraber yaptığınız şeyler hakkında konuşun
Yaptığınız bir şeyin arkasındakini ya da yaparken ne yaptığınız hakkında konuşun. Burada olayları anlatırken, olay sırasına ve sıralamaya dikkat edin.
- Yürüyüşe çıkın ve ne görüyorsanız onun hakkında konuşun
Bırakın önce çocuğunuz ilgisini çeken şeyler hakkında konuşsun.
Daha küçük çocuklar için; etrafında gördüklerini onun için isimlendirin, nesnelerin isimlerini söyleyin, eylemleri söyleyin.
Daha büyük çocuklar için; kelime oyunu oynayın, etrafında olup bitenlerle ilgili soru sorun, fakat sürekli soru-cevap şeklinde iletişim kurmamaya özen gösterin, sorularınız ve sohbetiniz çocuğunuzun anlayacağı şekilde olursa ve bundan keyif alırsa iletişim süresi uzar.
- Çocuğunuzun ilgilendiği konuları keşfetmeye çalışın. Bunlar hakkında araştırma yapın, kitaplar ve materyaller bulmaya çalışın.
Daha küçük çocuklar için, beraber kitap okuyun, resimlere bakın, iletişim süresini uzatmaya çalışın.
Daha büyük çocuklar için, çocuğunuzun ilgi duyduğu konularak tespit edin, bunun hakkında notlar alın. Bu konular hakkında kitaplar bulmaya çalışın. Gidilecek yerler varsa gidin beraber gezin. Başkalarına bu konu hakkında neler bildiğini anlatın, anlatması için teşvik edin.
- Aile yemekleri
Dikkatinizi dağıtacak teknolojik aletler kapalı ya da sessizde olsun.
Bir konu seçin, sırayla herkes bu konu hakkında konuşsun. Masadaki nesnelerin, yiyeceklerin isimlerini sırayla söyleyin.
Çocuğunuz ne hakkında sohbet etmek istiyorsa o konu hakkında “sohbet” edin. Bu zaman dilimini ailenize ayırdığınız özel zaman haline getirin.
Çocuğunuz konuşurken onu düzeltmek yerine zorlandığı yerde kullanabileceği kelimeleri söyleyerek ona destek olun, yol gösterin.
Göz kontağı kurmaya, beden dilinize ve bekleme, sıra alma gibi iletişim becerilerine dikkat edin.
- Uzun yönerge vermektense daha kısa ve anlaşılır yönergeler verin.
- Bir kelimeden iki, üç kelimelik cümlelere nasıl geçilir?
Oynarken bir kelime söyleyin, buna bir kelime daha ekleyin. Bir ya da iki kelimeden fazla eklemeyin. Amaç, basitten karmaşığa gitmektir. Bu daha kısa sürede daha fazla sonuç verir.
Örnek: Çocuk “tren” diyorsa, “tren gel, mavi tren, büyük tren, uzun tren, bu tren” diyebilirsiniz. Çocuk “top at” dediğinde “ topu at, hızlı top at, yeşil top at, anne top at” diyebilirsiniz.
Bunu yaparken gramer üzerinde durmak için harika bir fırsatınız olacaktır.
Örnek: Çocuk “park git” dediğinde “parka git ya da parka gittim” diye düzeltip söyleyebilirsiniz.
- Kelime hazinesini geliştirmek önemli basamaklardan biridir. En basit yolu; nesneyi işaret edin, gösterin, ismini söyleyin. Tek kelime kullanmaya özen gösterin ki çocuğun kafası karışmasın.
Davranış Problemleri ve Geç Konuşma Arasında bir Bağlantı Var Mıdır?
İsteklerini, istemediklerini, duygularını, düşüncelerini ve sorularını aktaramayan ve bunu ne zaman aktarabileceğini bilemeyen bir çocuk davranış problemi sergiler. Davranış problemi iki türlü kendini gösterir. Çocuk ya içine kapanır, sessizleşir ya da zarar verici hareketler, ağlama, sinirlenme gibi problem davranışlar sergiler.Her iki durumda da çocuğun sosyalleşmesi, arkadaş edinmesi ve topluluk içine adapte olması gecikir. Bu yüzden erken yaşta terapiye başlamak çok önemlidir. Çünkü erken yaşta başlanan terapi ile daha kısa sürede daha kolay sonuç alınır.
Çiğdem Buzul, KDT
* görsel internetten alınmıştır.
